İNSANIN KİŞİLİK İNŞASI

Beyin, gelişmek ve öğrenmek için bir başkasına ihtiyaç duyar. İnsan bebekliği, diğer canlı bebeklere kıyasla daha uzun süreli bakıma ihtiyaç duyma özelliğine sahiptir. Aynı şekilde diğer canlıların beyni hızlı bir şekilde olgunlaşırken insan zihni daha esnek ancak daha geç olgunlaşmaktadır. İnsanın, olgunlaşabilmek için bakıma ihtiyaç duyduğu bu uzun ve dışa bağımlı dönemde sürekli olarak bir ilişki arayışı vardır. Bireylerin kişiliklerinin birbirinden tamamen farklılaşması ‘‘bakım alma dönemine’ ’dayanırken, bu dönemde içinde bulundukları ilişkilerin niteliği kişiliklerinin belirleyicisi olmaktadır.

Yaşamın erken döneminde bebek, bakım verenleri aracılığıyla kendini anlamlandırmaya başlar. Örneğin: Annesi, bebeğin açlık tuvalet vb. ihtiyaçlarını fark edip bu ihtiyaçlarını karşılamaya başlayınca bebekte ‘‘iyiyim’’ duygusu gelişir. Benzer şekilde anne ihtiyaçları ertelemeye başlayıp bu ihtiyaçları karşılamazsa da ‘‘kötüyüm’’ duygusu gelişir.

Bebek için bu algılar başta genellenmiş bir haldedir. Yani bebek ya çok baskın iyilik duygusuna ya da çok baskın kötülük duygusuna sahiptir. (İyilik-kötülük ‘‘duygusu’’ olarak adlandırıyorum çünkü doğumdan sonra bebek zihninde duygusal bölge, düşünsel bölgeye kıyasla daha aktif ve gelişmiştir.) Bu ayrımların keskin bir şekilde ortaya çıkması bebeğin gelişimsel düzeyi için doğal ancak kişiliğin gelişimi için kritik bir aşamadır. Bakım verenler tutarlı bir şekilde davrandıkça bebekte iyilik ve kötülük duyguları bütünleşmeye başlar (bu sağlıklı bir kişilik için istendik bir durumdur.).

Karşısında istikrarlı ve tutarlı ebeveyn davranışları gören bir bebek olgunlaşmaya başladıkça, sevgi duyduğu birine zaman zaman öfke duyabileceğini, insanların iyi yanları olduğu gibi kötü yanlarının da olduğunu kavraya bilecektir. Çünkü artık iyilik ve kötülük yapılarını sağlıklı bir şekilde bütünleştirmektedir. Aksi takdirde tutarsız, ne zaman ilgileneceği ve sevgi göstereceği belli olmayan ebeveyn ilişkisine maruz kalanlar, çok sevdiği bir insana öfke duyduğunda derin bir suçluluk çekebilir (o insana hep sevgi duyacağını düşündüğü için) ya da kötü insanların da bir iyilikte bulunabileceği düşüncesini kabul etmekte zorlanırlar. Çünkü iyilik ve kötülük, zihinlerinde tamamen ayrı bir ilişki olarak barınmaktadır.

Erken dönemde bakım verenlerin bebeğe karşı tutarsız, kaygılı ve ihmalkâr oluşu, borderline, narsisistik veya paranoid özelliklere sahip kişilik örüntülerine de yol açabilmektedir. Bu tip kişilik örgütlenmesine sahip bireyler yaşamlarında çokça gelgitli duygular yaşarken sağlam ve sağlıklı bir kişilik algıları oluşmamaktadır.

Sonuç olarak insan, erken dönemde bakım verenlerinin yaklaşımını ruhsal dünyasına yerleştirir ve kişiliği oluşmaya başlar. Sağlıklı kişilik inşası, iyi ve kötünün bütünleşebildiği bir yapıda mümkündür. Bunun için de bakım veren ve bebek arasındaki ilişki oldukça değerlidir.